Kunstwerken

Daniel Varoujan

Daniel Varoujan (20.04.1884 - 26.08.1915) was een Armeense dichter en is een alumnus van Universiteit Gent. Op een jonge leeftijd werd hij van Istanbul naar Venetië gestuurd om te studeren aan de Mourad Rafaelian school. In 1905 stuurden de Mkhitarian broeders hem naar Gent om zijn studies verder te zetten. Zijn curriculum hier bestond uit vakken als sociologie, literatuur en economie. Hij maakt kennis met de westerse poëzie: Baudelaire, Verhaeren, Maeterlinck. Hij ervoer echter ook de schrijnende situatie van het proletariaat in de industriële maatschappij, de klassentegenstelling, het socialisme. Het beïnvloedde sterk zijn latere oeuvre.

Varoujan woonde in Gent eerst aan de Kunstlaan 17, maar verhuisde ettelijke keren vanwege zijn penibele financiële toestand. Als lid van de Société Générale des Étudiants Libéraux, de liberale studentenvereniging, leerde hij er historicus Henri Pirenne kennen; in 1909 wijdde Varoujan een gedicht aan zijn leermeester. In 1908 publiceerde Daniel Varoujan in de liberale Almanach de l’Université de Gand zijn Franstalig gedicht A la statue de Van Artevelde. De dichter mijmert aan de voet van het standbeeld van Jacob van Artevelde over de Gentse strijd tegen onderdrukking, over de toespraken van Artevelde en het ‘serpent’ Gérard Denis (Gerard Denijs, leider van de wevers en moordenaar van Artevelde). Aan het slot hoopt de dichter dat het heldendom van Artevelde zijn dichterschap mag bezielen, om zijn gemartelde Armeense volk te helpen de ketenen te verbreken.

Varoujan studeerde af in 1908 en één jaar later keerde hij terug naar zijn geboortedorp om les te geven. Samen met andere Armeense dichters stichtte hij de Mehean Literary Group op in 1914. Hun doel was een renaissance te creëren in de Armeense literatuur. In de zomer van 1915 werd hij echter vermoord tijdens de Armeense genocide.

Op 9 februari 1958 werd tijdens een indrukwekkende plechtigheid in aanwezigheid van zijn weduwe aan de Universiteit Gent een bronzen gedenkplaat onthuld, die volgens de wens van het organisatiecomité werd aangebracht in de inkomhal van de Boekentoren. Op de gedenkplaat, naar een ontwerp van de Franse beeldhouwer Baron, is de besnorde jonge dichter te zien met zijn naam gespeld als Daniel Varoujean en in het Nederlands en het Frans de tekst “dichter uit Armenië student aan deze universiteit van 1906 tot 1909”. Onderaan staat in het Armeens een citaat uit zijn werk:

“Wat belang heeft het dovende leven
Wanneer de droom in leven blijft
Wanneer de droom onsterfelijk is?”

Het werk van Daniel Varoujan is niet in het Nederlands vertaald. De gedenkplaat in Gent is naast een standbeeld van de dichter in de Armeense hoofdstad Jerevan de enige plaats waar de herinnering aan deze grote Armeense dichter wordt bewaard. Hierdoor heeft de gedenkplaat in de Boekentoren een belangrijke plaats gekregen in het collectieve geheugen van het Armeense volk en worden er regelmatig herdenkingsplechtigheden aan de Universiteit Gent gehouden. Na de renovatie verhuisde de gedenkplaat naar de ontvangstruimte in de toren.