Betonnen boekenschil

Een toren als boekendepot was niet nieuw. Met name in de Verenigde Staten bestonden er al torendepots, zoals de Sterling Memorial Library (1930) gerealiseerd aan Yale University. Het doorgedreven modernisme en functionalisme van Van de Veldes Boekentoren waren wel nieuw. Voor de architect was het stapelen van boeken een logisch principe, dat hij vertaalde in architectuur en dat een metafoor werd in zijn 'toren van boeken'.

De Boekentoren telt vierentwintig verdiepingen, waarvan vier ondergronds, en wordt bekroond door een Belvedère. Elke verdieping wordt gedragen door rijen van betonnen pijlers, die de boeken schragen. Helemaal gevuld bevat ze bijna veertig kilometer boeken op de plank; wie alle exemplaren afloopt, heeft er een kleine marathon opzitten.

De toren was ook een staaltje van bibliotheektechnologie. Aanvragen voor boeken werden via een pneumatisch buizensysteem vanuit de uitleendienst naar de juiste verdieping gestuurd. Met de zogenaamde ‘conveyor’, een boekenlift van het merk Snead, werd het gevraagde boek automatisch naar beneden getransporteerd. Op de benedenverdieping bevindt zich nog steeds een kleine cabine met hendels en rode knoppen die als het commandocentrum van de boekenmachine fungeerde. Bibliotheekinnovatie uit de jaren 1940, waar vakgenoten in delegatie naar kwamen kijken. Ook vandaag geldt dit: het nieuwe Ondergrondse depot en het volledig geklimatiseerde torendepot blijven een voorbeeld voor de sector.

De Boekentoren wordt beschouwd als een modernistisch icoon, als een meesterwerk van Van de Velde. Vergeten wordt dat het ook het omhulsel is van een waardevolle bibliotheekcollectie, een betonnen schil, die zich gewikkeld heeft rond een verzameling. Het was universitaire expertise die Van de Veldes betonnen ontwerp mogelijk maakte: die van het Laboratorium voor Gewapend Beton van Gustave Magnel.