Machtig monument

Van de Velde had niet alleen de opdracht gekregen om een universiteitsbibliotheek op de Blandijnberg te bouwen, maar ook twee aangrenzende faculteitsgebouwen. Alleen het Hooger Instituut voor Kunstgeschiedenis en Oudheidkunde - waar hij zelf aan verbonden was - kon hiervan gerealiseerd worden. Een bas-reliëf van Jozef Cantré markeert deze vleugel, net als de opvallende ronding in het ontwerp.

Zet even een stap achteruit, en neem het hele gebouw in ogenschouw. Van de Velde was zeventig toen hij de opdracht aanvatte en tot voorbij zijn tachtigste heeft hij gestreden voor 'zijn' Boekentoren. De Tweede Wereldoorlog en behoudsgezinde krachten aan overheid en universiteit hebben ervoor gezorgd dat het niet het totaalkunstwerk geworden is dat hij voor ogen had. Het zou dubbel zo groot geweest zijn, met interieur en exterieur volledig op elkaar afgestemd en kunstwerken geïntegreerd. In zijn memoires fulmineert Van de Velde tegen de ‘Maschinerie der Bürokratie’ en de ‘slechten Geschmacks’ van de verantwoordelijke ambtenaren.

Beladen met faam had Van de Velde alles al gezien. Hij had het niet moeten doen. De Boekentoren is de drang van een groot kunstenaar om zijn land te verheffen en om iets van kunst en van blijvende schoonheid achter te laten. Er schuilt dankbaarheid in het gebouw. Het gebaar van een geschenk, en van een afscheid ook. In 1947 verliet Van de Velde België definitief. Hij trok zich tijdens zijn laatste levensjaren terug in Zwitserland.