Kunstwerken

Dirk Braeckman

EE.m.WP.(t)here.2021 1/1

Kunstenaar Dirk Braeckman integreerde in situ een uniek werk, dat tekenend is voor zijn complexe zwart-witfotografie. Het werk is eigendom van de Willame Foundation en in permanente bruikleen gegeven aan de Boekentoren. In de Tijdschriftenleeszaal gaat het de dialoog aan met de architectuur van Henry van de Velde.

'De installatie van Dirk Braeckman in de kleine leeszaal van de Boekentoren is een liggend ovale zwart-witfoto. Het beeld is niet omlijst, maar plakt tegen de muur, smelt ermee samen. Het heeft geen gebruikelijke vorm: foto’s zijn meestal rechthoekig, soms vierkantig of zelfs rond, maar slechts uiterst zelden ovaal. Het hangt daarenboven niet pal in het midden van de muur, maar bevindt zich eerder aan de linkerkant, richting raam, richting binnentuin. De ovale vorm gaat in tegen de strakke, rigide architectuur van de Boekentoren: de installatie plooit zich niet gewillig naar de ruimte, maar voegt er een eigen accent aan toe.

De installatie reageert niet alleen subtiel op de architectuur van de Boekentoren maar dialogeert ook met de studieuze functie van het gebouw. Twee elementen verbinden de installatie met een wetenschappelijke blik: de ovale vorm die begrepen kan worden als een verwijzing naar oude wereldkaarten en de afbeelding die een uitvergrote opname is van een microscopisch beeld. Twee keer gaat het over een manier van kijken die de wereld vanuit een onmenselijk perspectief in ogenschouw neemt: de ene zweeft over de aarde, de andere maakt zichtbaar wat normaal voor onze ogen verborgen blijft. Beide perspectieven worden door de wetenschap ingezet om greep te krijgen op een wereld die desondanks aan ons begripsvermogen ontsnapt.

De installatie is echter geen simpele ode aan de wetenschap. Braeckman gebruikt weliswaar wetenschappelijke instrumenten en conventies, maar ondergraaft ze tegelijkertijd. Het beeld is geen kaart die ons in staat stelt in de wereld te navigeren en het onderwerp van het microscopisch beeld – een kwakje speeksel van de fotograaf zelf – is nauwelijks ernstig te noemen. Wat de installatie aan de orde stelt, is juist het vormeloze, dat wat niet te categoriseren valt, wat niet te vatten is, wat ons doet terugdeinzen. Het vormeloze ontsnapt fundamenteel aan het rationele, wetenschappelijke, controlerende denken. De installatie leidt ons zo naar een domein waar alleen de verbeelding toegang toe heeft. Ze zet iedereen die daar over de boeken gebogen zit tot enige bescheidenheid aan.

Deze installatie gaat wezenlijk over ongrijpbaarheid. Samengesteld uit drie lagen, is de afbeelding ook zelf intern verdeeld. Een eerste laag wordt gevormd door de microscopische opname, een tweede bevindt zich onderaan het beeld en is een panoramische opname van het interieur waarin het hangt. De derde laag, ten slotte, bestaat uit losjes over het beeld gestrooid glitter, een firmament van lichte en donkere spikkeltjes tegen een grijze achtergrond. Afhankelijk van de positie van de kijker, dichtbij of veraf, verschuift de aandacht van de ene laag naar de andere. Opnieuw komen drie perspectieven samen: een blik in de diepte (het microscopische beeld), een blik die wankelt tussen binnen en buiten (het interieur met links een raampartij), een blik die aan de oppervlakte blijft kleven (de fonkelende stipjes). De installatie weigert zich te schikken naar het strakke interieur, speelt losjes met wetenschappelijke conventies, stelt de relatie tussen binnen en buiten, tussen oppervlakte en diepte in vraag.

Maar het onbeheersbare dat het beeld oproept, is verre van onschuldig. Opgedragen aan Erik Eelbode en Willy Pauwels, een dierbare jeugdvriend van Braeckman die op 18-jarige leeftijd om het leven kwam in een brand in een studentenhuis niet ver verwijderd van de Boekentoren, getuigt de installatie ook van het oncontroleerbare noodlot.'

[Steven Humblet]